Agroekologia: Holistyczne podejście dla zrównoważonego rolnictwa w Europie

Agroekologia zdobywa coraz większe uznanie jako koncepcja projektowania zrównoważonych systemów rolno-spożywczych. Mimo to, wciąż brakuje systematycznych badań oceniających wpływ praktyk agroekologicznych na bioróżnorodność agroekosystemów i łagodzenie zmian klimatycznych. Dlatego w ostatnim czasie zostały przeprowadzone kompleksowe analizy statystyczne podsumowujące wyniki badań polowych prowadzonych w Europie. Autorzy wykazali liczne korzyści wynikające z wdrażania praktyk agroekologicznych w różnych sposobach użytkowania gruntów rolnych.

Wykazano, że stosowanie praktyk agroekologicznych zwiększa różnorodność pożytecznych grup organizmów glebowych, a także sprzyja magazynowaniu węgla w glebie i redukuje emisję N₂O. Mają one jednak ograniczony wpływ na emisję dwutlenku węgla i metanu. Pozytywne efekty były widoczne zarówno przy przejściu od rolnictwa konwencjonalnego do systemów opartych na stosowaniu środków biologicznych np. bioherbicydy zamiast pestycydów syntetycznych, jak i do kompleksowego przeprojektowania całego systemu np. na agroleśnictwo. Autorzy zauważyli również, że praktyki agroekologiczne często tworzą synergie w ekosystemie (sytuacje typu "wygrana-wygrana"), w których korzyści dla bioróżnorodności i łagodzenia zmian klimatu występują jednocześnie, napędzane głównie przez wzrost bioróżnorodności mikroorganizmów glebowych i magazynowanie węgla w glebie.

Praktyczne przykłady rozwiązań typu " wygrana-wygrana "

Podejścia typu " wygrana-wygrana " to praktyki, które przynoszą wielorakie korzyści jednocześnie zarówno rolnikom, jak i środowisku, prowadząc do bardziej stabilnych i zrównoważonych agroekosystemów. Są to:

• Integrowana Ochrona Roślin: Zastępowanie pestycydów metodami agrotechnicznymi. To obniża koszty dla rolnika, jednocześnie chroniąc bioróżnorodność i zapylacze.
• Agroleśnictwo: Włączanie drzew i krzewów w systemy upraw polowych i pastwiskowych. Daje to rolnikom dodatkowy dochód z drewna i owoców, a jednocześnie poprawia zdrowotność gleby, zwiększa bioróżnorodność i sekwestrację węgla w glebie.
• Uprawy międzyplonowe: Siew międzyplonów ścierniskowych chroni i wzbogaca glebę w materię organiczną. Ogranicza erozję gleby i redukuje potrzebę stosowania herbicydów oraz nawozów syntetycznych w kolejnym sezonie.
• Rotacyjny Wypas Zwierząt: Regularna rotacja zwierząt między pastwiskami zapobiega ich nadmiernemu wypasaniu, poprawia żyzność gleby i zwiększa jej zdolność do magazynowania węgla.

Chociaż przeprowadzona analiza potwierdziła liczne korzyści ze stosowania praktyk agroekologicznych, wskazała również na obszary wymagające dalszych badań. Autorzy stwierdzili rozbieżności w emisji różnych gazów cieplarnianych, co sugeruje, że magazynowanie węgla w glebie i emisja N₂O mogą być lepszymi wskaźnikami niż biogenny CO₂. Brakowało zwłaszcza badań empirycznych analizujących pełen bilans gazów cieplarnianych. Niezbędne jest również lepsze zrozumienie mechanizmów biologicznych, które leżą u podstaw zaobserwowanych synergii. Wreszcie, mimo że agroekologia jest podejściem holistycznym, prezentowane badanie nie uwzględniało jej wymiarów społeczno-ekonomicznych. Badania nad pośrednimi efektami, takimi jak wpływ na łańcuchy dostaw, to priorytetowy obszar przyszłych badań, które pozwolą w pełni ocenić potencjał agroekologii i wspierać skuteczne podejmowanie decyzji.

Bibliografia:

Blaix C. i in. 2026. Agroecological interventions increase biodiversity and the potential for climate change mitigation in Europe. Agriculture, Ecosystems and Environment 395, 109938.