Bioenergetyczny potencjał gruntów marginalnych
przez Agnieszka Synowiec
Grunty nieprzydatne rolniczo, jak grunty marginalne czy nieużytki gruntowe, stanowią istotny procent przestrzeni geograficznej Polski. Czy to ze względu na lokalizację, czy też poziom zanieczyszczenia gleb, tereny te nie są wykorzystywane. Zatem są marnowane!
A przecież, jak wskazują liczne badania, mogą być one z powodzeniem zagospodarowane np. pod uprawę roślin energetycznych.
Po kolei jednak. Jakie grunty kwalifikują się jako marginalne? Są to, zgodnie z definicją, gleby pozostające w dalszym ciągu w użytkowaniu rolniczym lub w ewidencji użytków rolnych, które ze względu na niekorzystne uwarunkowania przyrodnicze, antropogeniczne i ekonomiczne, mają niską produkcyjność lub nie nadają się do produkcji zdrowej żywności. Należą tu gleby nieurodzajne, podatne na erozję, o niekorzystnych uwarunkowaniach przyrodniczych, przyrodniczo-terytorialnych, gleby zniszczone mechanicznie i zanieczyszczone chemicznie. Ogólna powierzchnia gruntów marginalnych w Polsce przekracza 10% łącznej powierzchni użytków rolnych. Z punktu widzenia wydajności produkcyjnej grupę tę stanowią gleby nisko urodzajne (tj. klasa V, VI, VIz) będące na granicy lub w pobliżu opłacalności utrzymywania ich w zakresie użytków rolniczych. Z kolei do nieużytków gruntowych zalicza się niezakwalifikowane do użytków ekologicznych: bagna, piaski, naturalne utwory fizjograficzne oraz nieprzeznaczone do rekultywacji wyrobiska po wydobywaniu kopalin.
Potencjalnie większość powyżej wymienionych terenów nadawać się może do uprawy roślin energetycznych. Zaletą jest, że uprawy energetyczne na tych gruntach nie będą stanowić konkurencji dla upraw roślin rolniczych. Tereny marginalne mogą być zaadaptowane np. pod uprawę drzew i krzewów energetycznych o krótkiej rotacji, jak wierzba, topola, róża wielokwiatowa, robinia akacjowa czy sosna. Co ważne, zalesienie terenów marginalnych prowadzić może do redukcji emisji CO2 w Polsce o 20,6 mln ton rocznie! Rośliny energetyczne poprzez proces tzw. fitoremediacji, mają zdolność do usuwania zanieczyszczeń z gleb, np. metali ciężkich. Inne z kolei badania wykazały, że zadrzewianie sprzyja zwiększaniu różnorodności biologicznej, kreowaniu siedlisk dla większej liczby gatunków roślin, owadów i ptaków.
O ważkości tematu świadczą fundusze unijne przyznane w latach 2016-2018 na realizację grantu badawczo-wdrożeniowego pt. “Sustainable exploitation of biomass for bioenergy from marginal lands” (SEEMLA). Grant ma na celu stworzenie innowacyjnych strategii zrównoważonej produkcji bioenergii na obszarach marginalnych przy jednoczesnej poprawie usług ekosystemowych tych plantacji. Rezultatem ma być m. in. lista gatunków energetycznych zalecanych do uprawy na gruntach marginalnych w Europie.
Piśmiennictwo:
Pawłowska A, Pawłowski M, Pawłowski L. 2017. Mitigation of Greenhouse Gases Emissions by Management of Terrestrial Ecosystem. DOI: https://doi.org/10.1515/eces-2017-0014
Sajnóg N., Wójcik J. 2013. Możliwości zagospodarowania gruntów marginalnych i nieużytków gruntowych w scalaniu gruntów. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, Nr 2/II/2013, s. 155–166
Autor: Agnieszka Synowiec
