Oceny ryzyka dla pszczół stwarzane przez środki ochrony roślin

Dopuszczenie środka ochrony roślin do stosowania wiąże się z ich bardzo szczegółową oceną nie tylko pod kątem skuteczności działania i bezpieczeństwa dla roślin uprawnych. Wśród wielu badań jakie wykonuje się w trakcie rejestracji, nie może zabraknąć tych, które badają bezpośredni wpływ preparatu zarówno na człowieka, jak i środowisko, w którym ma być stosowany. Wśród badań nad wpływem środków ochrony roślin na organizmy glebowe, wodne czy ptaki, nie można zapomnieć o owadach zapylaczach, wśród których za najważniejsze pod kątem bezpieczeństwa stosowania środków uznaje się pszczoły (Apis mellifera). Metody ocena ryzyka dla pszczół stwarzane przez środek ochrony roślin opisane zostały w metodyce EPPO PP 1/170 (4) Side-effects on honeybees.

Ocena ryzyka wykorzystuje założenie, iż najbardziej wiarygodna ocena oparta jest na wynikach uzyskanych w warunkach polowych, które odzwierciedlają warunki stosowanej praktyki rolniczej (t.j. w badaniach polowych lub poprzez monitorowanie środka ochrony roślin w trakcie jego stosowania). Ze względu na koszty tych badań, złożoność ich prowadzenia a niekiedy trudności w interpretacji wyników, wygodną alternatywą dla badań polowych, są badania laboratoryjne lub badania klatkowe. Badania polowe i klatkowe powinny być prowadzone w warunkach, które odzwierciedlają zalecany sposób stosowania badanego środka (np. w związku z czasem kwitnienia roślin), dzięki czemu wnioski z tych badań umieszczane będą w formie zapisów etykietowych ograniczających ryzyko dla pszczół. W przypadkach, kiedy wyniki badań laboratoryjnych lub badań klatkowych są sprzeczne z wynikami badań polowych, za wiążące uznaje się wyniki badań prowadzonych w warunkach polowych.

1. Badania laboratoryjne -większość środków ochrony roślin, które stosowane są w formie oprysku może być wstępnie oceniana w oparciu o możliwą ekspozycję pszczół (narażenie na kontakt ze środkiem) i ostrą toksyczność. Toksyczność środka dla robotnic pszczoły miodnej wyznacza się w badaniach laboratoryjnych oceniając wartości toksyczności ostrej kontaktowej i toksyczności ostrej drogą pokarmową (doustnej) i wyliczając współczynnik dawki śmiertelnej LD₅₀.

Gdy jednak nie ma mamy do czynienia z bezpośrednim narażeniem pszczół, a istnieje możliwość narażenia pośredniego wynikająca z systemicznego działania środka (np. systemiczne zatrucie przez nektar lub pyłek, opóźnione działanie toksycznej substancji aktywnej, zmiana zachowania pszczół), należy uwzględnić ryzyko ocenione w badaniach klatkowych i polowych.

2. Badania klatkowe - w klatce lub w tunelu ocenia się wpływ badanego środka na przetrwanie i rozwój roju pszczelego oraz porównuje się uzyskane wyniki do wyników badań na grupie kontrolnej, nie poddanej działaniu pestycydów.
3. Badania polowe - są odzwierciedleniem zjawisk zachodzących w warunkach stosowania środków w praktyce. Wpływ badanego środka na przetrwanie i rozwój roju pszczelego wykazuje się potwierdzając, że pszczoły narażone były na ryzyko w określonych warunkach środowiskowych (zwłaszcza pogodowych), najlepiej poprzez analizę pyłku, ocenę intensywności oblotów w czasie stosowania środka na polu i przez obserwację aktywności u wlotu do ula, w porównaniu do grupy kontrolnej, która nie była poddana działaniu środka.